Б.А, Б.Ц  нарт холбогдох

эрүүгийн хэргийн тухай

Улсын дээд шүүхийн Эрүүгийн хэргийн танхимын тэргүүн Б.Цогт даргалж, шүүгч Б.Батцэрэн, Д.Ганзориг, Ч.Хосбаяр, Д.Эрдэнэбалсүрэн нарын бүрэлдэхүүнтэй, Улсын ерөнхий прокурорын газрын хяналтын прокурор Ш.Одонсүрэн, шүүгдэгч нарын өмгөөлөгч П.Батжаргал, нарийн бичгийн дарга Г.Сувд-Эрдэнэ нарыг оролцуулж хийсэн хяналтын шатны эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаанаар

Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 152 дугаар шийтгэх тогтоол, Дархан-Уул аймгийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2019 оны 06 дугаар сарын 19-ний өдрийн 54 дүгээр магадлалтай, Б.А, Б.Ц  нарт холбогдох эрүүгийн хэргийг Дархан-Уул аймгийн прокурорын газрын ахлах прокурор Б.Сүрмандахын бичсэн эсэргүүцлийг үндэслэн 2019 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүлээн авч, шүүгч Д.Ганзоригийн танилцуулснаар хянан хэлэлцэв.

1. Монгол Улсын иргэн, 1989 онд төрсөн, эрэгтэй, 2018 онд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 250 цагийн нийтэд тустай ажил хийлгэх ял шийтгүүлж байсан, Х овогт Б-ын А,

2. Монгол Улсын иргэн, 1990 онд төрсөн, эрэгтэй, ял шийтгүүлж байгаагүй, Х овогт Б-ийн Ц  нар нь Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан тусгай ангийн 17.2 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан “Бүлэглэж, хүч хэрэглэхээр заналхийлж бусдын эд хөрөнгийг дээрэмдэх” гэмт хэрэгт холбогджээ.

Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх шүүгдэгч Б.Ц-, Б.А  нарыг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан тусгай ангийн 17.2 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан бусдын эд хөрөнгийг хүч хэрэглэж дээрэмдэх гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцож,

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т заасныг журамлан тусгай ангийн 17.2 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар тус бүрийг 1 жил 1 сар хорих ялаар шийтгэж, тус бүрт нь оногдуулсан хорих ялыг нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлэхээр шийдвэрлэсэн байна.

Дархан-Уул аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүх шийтгэх тогтоолын тогтоох хэсэгт прокуророос шүүгдэгч Б.Ц-, Б.А  нарыг холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.2 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийн зүйлчлэлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг болгон өөрчилсүгэй гэсэн заалт нэмж,

тогтоох хэсгийн 1, 2 дахь заалтыг “Шүүгдэгч Б.Ц-, Б.А  нарыг олон нийтийн хэв журмыг бүлэглэн зөрчиж, бусдад хүч хэрэглэж, эд хөрөнгө өмчлөх эрхийг зөрчиж, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хэвийн үйл ажиллагаа, олон нийтийн амгалан тайван байдлыг алдагдуулсан буюу Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай” гэж,

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлд заасныг журамлан шүүгдэгч Б.Ц-, Б.А  нарт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хорих ял оногдуулахгүйгээр 2 жилийн хугацаагаар тэнсэж,

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 3, 7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2, 2.5-д зааснаар тэднийг архи, согтууруулах ундаа хэрэглэх зуршлаа арилгах, олон нийтийн газар, бусдын амгалан тайван байдлыг алдагдуулах, дэмий сэлгүүцэх, буруу зан үйл, дадал, зуршлаа арилгах албадлагын арга хэмжээ авч, оршин суугаа газраа өөрчлөх, зорчин явахдаа хяналт тавьж байгаа байгууллагад мэдэгдэх үүрэг хүлээлгэсүгэй”, гэж тус тус өөрчилж,

тогтоох хэсэгт “Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч нар тэнссэн хугацаанд шүүхээс хүлээлгэсэн үүргийг биелүүлээгүй, хязгаарлалтыг зөрчсөн бол тэнссэн шийдвэрийг хүчингүй болгож, хорих ял оногдуулахыг мэдэгдсүгэй” гэсэн заалт нэмж,

тогтоох хэсгийн 3 дахь заалтыг хүчингүй болгож, бусад заалтыг хэвээр үлдээж, шүүгдэгч Б.Ц-, Б.А  нарт урьд авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчлөн хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч, нэн даруй суллаж, шүүгдэгч нарын өмгөөлөгч П.Батжаргалын гаргасан давж заалдах гомдлыг хүлээн авч шийдвэрлэжээ.

Хяналтын шатны шүүхэд Дархан-Уул аймгийн прокурорын газрын ахлах прокурор Б.Сүрмандах бичсэн эсэргүүцэлдээ “...Давж заалдах шатны шүүх хэргийн зүйлчлэлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг болгон хөнгөрүүлэн өөрчилж шийдвэрлэснийг Эрүүгийн хууль буруу хэрэглэсэн гэж үзэж байна.

Шүүгдэгч Б.Ц-, Б.А  нар нь бусдыг айлган сүрдүүлж, хүч хэрэглэхээр заналхийлж эд хөрөнгийг дээрэмдэх гэмт хэргийг үйлдсэн болох нь ...хохирогч И.Эрдэнэзулын /хх-20/, гэрч И.Оюунсаруул, Д.Оюун нарын мэдүүлэг, мөн хохирогчийн анхан шатны шүүх хуралдаанд хэлсэн мэдүүлэг, камерийн бичлэгт үзлэг хийсэн тэмдэглэл зэрэг бусад бичгийн нотлох баримтуудаар нотлогдож байхад давж заалдах шатны шүүх “... шүүгдэгч нарын үйлдэл бусдын эд хөрөнгийг авахын тулд хүч хэрэглэж, эрх чөлөөнд нь халдаж довтолж дээрэмдсэн гэмт хэргийн шинжгүй. Харин үйл баримтаас үзвэл тэд архи согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ олон нийтийн газар болох дэлгүүрт орж, худалдагчийн амгалан тайван байдлыг алдагдуулж, түүнийг ажлаа хэвийн явуулах, бусдад үйлчилхэд нь саад болсон, өөрөөр хэлбэл нийтийн хэв журмыг бүлэглэн зөрчиж, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хэвийн үйл ажиллагаа, олон нийтийн амгалан тайван байдлыг алдагдуулсан гэмт хэргийн шинжийг агуулсан байна” гэж хэргийн бодит байдалтай нийцээгүй дүгнэлт хийж хэргийн зүйлчлэлийг хөнгөрүүлэн өөрчилснийг шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй гэж үзэж байна.

Олон нийтийн амгалан тайван байдлыг алдагдуулах гэмт хэргийн сэдэлт нь бусдыг үл тоомсорлон басамжлах, өөрийн хүч чадал, зориг зүрхтэй, бүхнээс давуу болохоо харуулах, айлган сүрдүүлэх зорилготой байдаг бөгөөд үүнээс хальж дээрх үйлдлээрээ далайлган сүрдүүлж хохирогчид хүч хэрэглэж, хүч хэрэглэхээр заналхийлж бусдын эд хөрөнгийг өөрийн эзэмшилд шилжүүлж авах үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай 20.16 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2-т хүндрүүлэх бүрэлдэхүүн болгон хуульчилсан байна.

Иймд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2-т заасан үндэслэлээр магадлалыг хүчингүй болгож, шийтгэх тогтоолыг хэвээр үлдээлгэхээр Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэрэгт зааснаар прокурорын эсэргүүцэл бичив ” гэжээ.

Хяналтын шатны шүүх хуралдаанд прокурор Ш.Одонсүрэн гаргасан хууль зүйн дүгнэлтдээ “...Прокурорын эсэргүүцлийг дэмжиж байна. Эхлээд дээрмийн гэмт хэрэг гэж үзэж яллах дүгнэлт үйлдсэн бөгөөд шүүгдэгч нар хүч хэрэглэхээр заналхийлж, хохирогчийн хэвлий рүү нь цохисон талаар хохирогч, шүүгдэгч нар мэдүүлдэг. Анхан шатны шүүх хүч хэрэглэж дээрэмдэх гэмт хэрэг гэж үзэж ял шийтгэл оногдуулсан. Тухайн үед дэлгүүр рүү орсны дараа дээрмийн гэмт хэрэг хийх сэдэл төрсөн гэж үзэж байна. Давж заалдах шатны шүүх хэргийн зүйлчлэлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг болгон өөрчилсөн. Хэрвээ олон нийтийн амгалан тайван байдлыг алдагдуулах гэмт хэргийн шинж гэж үзэж байгаа бол хүндрүүлэх нөхцөл буюу бусдын эд хөрөнгийг дээрэмдэх гэсэн Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2-т заасан шинжтэй байх ёстой. Шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгохын хувьд хохирогчид гар хүрсэн гэдэгт маргадаг. Үйл баримт дээр маргаж байгаа тохиолдолд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлд заасныг хэрэглэх нь үндэслэлгүй гэж үзэж байна. Иймд анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоол, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, анхан шатны шүүх рүү буцааж өгнө үү” гэв.

Хяналтын шатны шүүх хуралдаанд шүүгдэгч нарын өмгөөлөгч П.Батжаргал хэлсэн саналдаа “...Прокурорын эсэргүүцэлд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.2 дугаар зүйлийг буруу хэрэглэсэн, шүүгдэгч нарын холбогдсон хэрэг нь дээрэмдэх гэмт хэргийн шинжийг агуулж байхад шүүх хуулийг буруу хэрэглэсэн гэсэн хоёр үндэслэл дурдсан. Хэрвээ дээрэмдэх гэмт хэрэг биш, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлд заасан гэмт хэрэг мөн юм бол Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2-т зааснаар зүйлчлэгдэх ёстой гэж үзсэн. Прокурорын эсэргүүцлээс харахад энэ нь их эргэлзээтэй байгаа тул Эрүүгийн хуулийг хэрэглэхэд эргэлзээ төрвөл сэжигтэн яллагдагч, шүүгдэгчид ашигтайгаар шийдвэрлэнэ гэж заасан зарчмыг баримталж хэргийг шийдвэрлэх боломжтой. Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэхдээ хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг буруу үнэлсэн гэдэг. Хавтаст хэрэгт хохирогчийн мэдүүлгээс гадна камерийн бичлэг хэрэгт авагдсан. Хохирогчийн цохисон талаар буюу амаар авагдсан мэдүүлэг үнэн зөв, эргэлзээгүй, туйлын үнэн юм уу эсвэл камерийн бичлэгтэй харьцуулж үзэхэд энд эргэлзээтэй нөхцөл байдал байгаа юу гэдэгт шүүх дүгнэлт хийх байх. Камерийн бичлэгээс шүүгдэгч нар мөнгө авах зорилгоор хүч хэрэглэж довтолсон нөхцөл байдал огт харагддаггүй.

Амралтын өрөөнд хохирогчийг цохиход нь хохирогч хүнд байдалтай гарч ирсэн гэдэг боловч камерийн бичлэгээс үзэхэд халаасандаа гараа хийчихсэн тайван байдалтай гарч ирдэг. Хохирогчийн мэдүүлэгт “...40,000 төгрөгийг өг гэхэд нь би 20,000 төгрөг өгье”, мөн “...Олон юм яриад байхаар нь 20,000 төгрөг өгсөн. Гэтэл удалгүй н.Оюун эгч орж ирээд тэр хоёрыг хөөгөөд гаргасан” гэсэн байдаг. Дээрмийн гэмт хэрэгт мөнгөн дүнгийн талаар наймаалцах асуудал байхгүй. Дэлгүүрт 40,000  төгрөгөөс илүү мөнгө байсан нь ойлгомжтой. Дээрмийн гэмт хэргийн гол шинж болох довтолсон, заналхийлсэн, бусдын эрх чөлөөнд халдсан шинж огт байхгүй. Давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг гэж зүйлчилсэн. Прокурор эсэргүүцэлдээ дээрмийн гэмт хэрэг биш юм бол Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 20.16 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2-т зааснаар зүйлчлэх нь зүйтэй гэдэг.

Иймд давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хэвээр үлдээж, прокурорын эсэргүүцлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Прокурорын эсэргүүцлийг үндэслэн Б.Ц-, Б.А  нарт холбогдох хэргийг хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцэж, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.5 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасны дагуу анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн үйл ажиллагаа, шийдвэрийг бүрэн хянаж үзэв.

Анхан шатны шүүхээс Б.Ц-, Б.А  нарт холбогдох хэргийн үйл баримтыг тогтоож, хууль зүйн дүгнэлт хийхдээ “Дээрэмдэх” гэмт хэрэг үйлдэгдсэн, давж заалдах шатны шүүхээс хэргийг хянан хэлэлцээд “Олон нийтийн амгалан тайван байдлыг алдагдуулах” гэмт хэрэг үйлдэгдсэн гэсэн нэг үйл баримтыг хоёр өөр гэмт хэрэг гэж үзэж, дүгнэсэн шийдвэрүүд гарсан байна.

Эрүүгийн эрх зүйд зарим тохиолдолд гэмт хэрэг нэг гэмт хэргийн шинжээр эхэлж, өөр гэмт хэргийн шинжийг ханган төгсөх буюу нэг гэмт хэргээс нөгөө гэмт хэрэгт хүндэрч шилжих тохиолдол гардаг.

Тухайлбал, хулгайлах гэмт хэргээр эхэлж булаах, дээрэмдэх гэмт хэргээр төгсөх, танхайрах гэмт хэргээр эхэлж дээрэмдэх гэмт хэргээр төгсөх тохиолдол буюу зүй тогтлыг нийлмэл гэмт хэргээр, нэг гэмт хэрэгт нь нөгөө гэмт хэргийн хүндрүүлэх шинжийг хуульчилсан тохиолдолд тэрхүү хүндрүүлэх шинжтэй гэмт хэргээр, эсхүл урьдчилан илэрч буй ижил шинжүүдийг нэгтгэн сүүлд төгссөн гэмт хэргийн үйлдэл, үр дагавраар зүйлчлэх зэрэг гэмт хэргийн зүйлчлэлийн асуудал хөндөгддөг.

Нэг гэмт хэргээс нөгөө гэмт хэрэгт шилжихэд эхний гэмт хэрэг төгсөөгүй байхад дараагийн гэмт хэрэг эхэлсэн байх, сүүлд үйлдэгдсэн гэмт хэрэг нь эхний гэмт хэргээс ямагт хүнд байх шинжийг агуулсан байх ёстой.

Мөн эхний гэмт хэрэг төгсөхөөс өмнө уг гэмт хэргээсээ сайн дураар татгалзаж өөр гэмт үйлдсэн тохиолдлыг нэг гэмт хэргээс нөгөө гэмт хэрэгт шилжих ойлголтоос ялган зүйлчлэх ёстойг анхаарвал зохино.

Хэргийн нөхцөл байдал, тогтоогдсон үйл баримтаас харахад, анхан шатны шүүх тогтоосон үйл баримтынхаа эцсийн үр дагавраар, давж заалдах шатны шүүх уг үр дагавар гарахын өмнөх үйлдэлд илүү анхаарч тус тус хэргийн зүйлчлэлийг тогтоосноос үүдэн хоёр шатны шүүхийн хууль зүйн дүгнэлтийн хооронд илт зөрүү үүсч, аль алинд нь зарим нөхцөл байдлыг орхигдуулсан зөрчил гарсан байна.

Давж заалдах шатны шүүх “Хэргийн үйл баримт, нөхцөл байдал”-ыг “Олон нийтийн амгалан тайван байдлыг алдагдуулах” гэмт хэргийн энгийн бүрэлдэхүүнээр шийдвэрлэхдээ уг гэмт хэргийг хүндрүүлэн үздэг “бусдын эд хөрөнгийг дээрэмдэж” гэсэн шинж яагаад үгүйсгэгдэж байгаа, шүүгдэгч нарын хохирогчоос авч байгаа мөнгө ямар аргаар тэдний өмчлөлд шилжиж байгаад огт дүгнэлт хийгээгүй, анхан шатны шүүх нь давж заалдах шатны шүүхийн дүгнэлттэй холбогдох Эрүүгийн хуулийн өрсөлдөх хэм хэмжээний талаар огт дүгнэлт хийгээгүй зэрэг нь шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэлтэй байх хуулийн шаардлагыг хангаагүй гэж үзэхэд хүргэлээ.

Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн энэхүү алдаа нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.7 дугаар зүйлийн шаардлагыг хангаагүй, энэхүү зөрчлийг тухайн шүүхээр нь засуулах арга хэмжээ авалгүйгээр өөрсдөө дутуу, алдаатай хууль зүйн дүгнэлт хийж хэргийг шийдвэрлэсэн давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэр нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.6-д заасан ноцтой зөрчил бөгөөд шийтгэх тогтоол, магадлалыг хүчингүй болгох хууль зүйн үндэслэл болно.

Иймд анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн шийтгэх тогтоол, магадлалыг хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцааж, хэргийг эцэслэн шийдвэрлээгүй учраас прокурорын эсэргүүцэлд хариу өгөх боломжгүй гэж хяналтын шатны шүүх бүрэлдэхүүн үзлээ.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т заасныг удирдлага болгон хяналтын шатны шүүх хуралдаанаас ТОГТООХ нь:

1. Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 152 дугаар шийтгэх тогтоол, Дархан-Уул аймгийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2019 оны 06 дугаар сарын 19-ний өдрийн 54 дүгээр магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, Б.Ц-, Б.А  нарт холбогдох хэргийг шүүх хуралдааны шатнаас дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд нь буцаасугай.

                                         ДАРГАЛАГЧ                                                Б.ЦОГТ

                                         ШҮҮГЧ                                                         Б.БАТЦЭРЭН

                                                                                                              Д.ГАНЗОРИГ

                                                                                                              Ч.ХОСБАЯР

                                                                                                              Д.ЭРДЭНЭБАЛСҮРЭН