Д.Б-ын нэхэмжлэлтэй

иргэний хэргийн тухай  

Монгол Улсын Дээд шүүхийн Танхимын тэргүүн Х.Сонинбаяр даргалж, шүүгч Г.Алтанчимэг, Б.Ундрах, Г.Цагаанцоож, Х.Эрдэнэсувд нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар

Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн

2017 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 102/ШШ2017/00900 дугаар шийдвэр

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн

2017 оны 06 дугаар сарын 21-ний өдрийн 1428 дугаар магадлалтай

Д.Б-ын нэхэмжлэлтэй

“М” ХХК-д холбогдох

“М” ХХК-д холбогдуулан нөхөн төлбөрт 53 251 560 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Р-ийн гомдлоор

Шүүгч Х.Эрдэнэсувдын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Р, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Ц, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.С, хариуцагчийн өмгөөлөгч А.Д, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Э.Б нар оролцов.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Миний дүү Б.С нь “М” ХХК-д захиалга хүргэгчээр ажиллаж байсан. 2015 оны 08 дугаар сарын 13-ны өдөр хамгийн сүүлийн захиалгаа 23 цаг 17 минутад Санхүү эдийн засгийн дээд сургуулийн замын урд байрлах “Стрийт 6З” зочид буудалд хүргээд, ажлаа тараад явж байгаад 23 цаг 40 минутын үед Баянгол дүүргийн 12 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр болох “Бичил” хорооллын Энхбаярын зам руу эргэдэг уулзвар дээр автомашинд дайруулж, амь насаараа хохирсон. Хохирогчийн хууль ёсны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч миний бие “М” ХХК-ийг ОМ тогтоох байх гэж хүлээсэн боловч ослын акт тогтоох үүргээ гүйцэтгэж байгаа эсэх нь мэдэгдэхгүй байсан ба ямар ч бүртгэл мэдээлэл хийхгүй, энэ асуудлыг үл хүлээн зөвшөөрсөн, үгүйсгэсэн байр суурьтай байсан учир Засгийн газрын 269 дүгээр тогтоолд заасан үүргээ биелүүлж, ослын акт тогтоож өгөх хүсэлтийг 2015 оны 11 дүгээр сарын 16-нд гаргасан ба 2015 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдөр хүсэлтийн хариуг өгсөн. Хариу өгсөн албан бичигт “....Б.С нь зам тээврийн осолд өртөхдөө ажил үүргээ гүйцэтгэж яваагүй, хөдөлмөрлөх үүргээ биелүүлээгүй байсан” гэсэн нь холбогдох хууль тогтоомжуудыг зөрчсөн гэж би үзсэн. Учир 269 дүгээр тогтоолын 2.1.5-д “Ажилтан ажилдаа ирэх, буцах зам (ажлын байр болон ажилтай холбоотой сургалтанд оролцож байгаа, түр болон байнга оршин суудаг газар, голлон хооллодог, цалингаа авдаг газрын хооронд)-даа бүх төрлийн тээврийн хэрэгсэл, ердийн хөсгөөр буюу явган явж байх үед” ажлын цагт тооцож акт тогтооно гэж заасан. Улаанбаатар хотын Цагдаагийн гуравдугаар хэлтэст ОМ тогтоолгох, шинжээч томилуулах хүсэлт гаргасан бөгөөд хэргийн байцаагч миний хүсэлтийг хангаж, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар, Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газарт хандсан боловч татгалзсан хариу өгсөн. Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газраас бидний гаргасан “Ослын акт тогтоолгох гомдол”-д бичгээр ирүүлсэн хариунд Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 29.2 дахь хэсэгт заасны дагуу “М” ХХК нь үйлдвэрлэлийн ослыг судлан бүртгэж, акт тогтоох, 29.3 дахь хэсэгт заасны дагуу “Үйлдвэрлэлийн ослын акт” тогтоосны дараа Хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагч тус актыг хянан шийдвэрлэх болно гэсэн. Ингээд “М” ХХК нь цагдаагийн байгууллагын шаардлагыг биелүүлэхгүй явсаар эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан 2016 оны 01 дүгээр сарын 21-ний өдөр болж, шүүхийн 90 дугаартай “Шийтгэх тогтоол” гарсан. 269 дүгээр тогтоолын 7.2-т “Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого гарснаас хойш 6 сарын хугацаа өнгөрсөн тохиолдолд акт дүгнэлт нөхөн гаргахгүй” гэж заасан байгаа ба “М” ХХК нь ийнхүү 6 сарын хугацааг элдэв зальт арга хэрэглэн өнгөрөөхийг оролдож байна.

Ослын акт тогтоолгож, актын дагуу Засгийн газрын 269 дүгээр тогтоол, Үйлдвэрлэлийн осол хурц хордлогыг судлан бүртгэх дүрмийн 2.1-т заасан эрхийг хангуулж, хуулиар олгогдох ёстой Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 97 дугаар зүйлийн 97.1.2-т заасны дагуу хохирогчийн өмнөөс хуульд заасан нөхөн төлбөрийг нэхэмжлэх эрхийг хуулиар олгосон. Гэм хорын хохирлын төлбөрийг “М” ХХК-ийн ахлах нягтлан бодогч Д.Буяннэмэхийн тооцон гаргаж өгсөн, хохирогч талийгаач Б.С-ийн 2015 оны 07 дугаар сарын 29-ний өдрөөс 2015 оны 08 дугаар сарын 12-ны өдрийн ажлын хөлсийг тооцон гаргасан цалингийн хавтгайг үндэслэсэн. 2015 оны 07 дугаар сарын 29-ний өдрөөс 2015 оны 08 дугаар сарын 12-ны өдөр дуустал 13 өдөр ажилласныг энэ хугацаанд авсан нийт цалин 641 000 төгрөгт хувааж, 1 өдрийн дундаж цалин 49 307 төгрөгийг гаргасан бөгөөд 30 хоногоор үржүүлж, 1 сарын дундаж цалин 1 479 210 төгрөгийг, сарын дундаж цалингаа 12 сараар үржүүлж жилийн дундаж цалин 17 750 520 төгрөгийг, жилийн дундаж цалингаа 3 жилээр үржүүлж нийт 53 251 560 төгрөгийн төлбөрийг тооцон гаргасан. Эрүүгийн хэргийн шүүх хохирогчийн хэргийг шийдээд 4 286 230 төгрөгийг шүүгдэгч н.Ганбаяр, хариуцагч н.Болдбаатараас гаргаж хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Д.Равданд олгосон бөгөөд сэтгэл санааны хохирол болон үйлдвэрлэлийн ослын акт гаргуулах тухай нэхэмжлэлээ иргэний журмаар нэхэмжлэх эрхтэй гэж эрхийг нь нээж өгсөн. Хариуцагч байгууллагаас “манай байгууллага талийгаачтай хамтран ажиллах гэрээг байгуулж ажиллаж байсан” гэж тайлбарласан. Гэтэл талуудын хооронд хамтран ажиллах гэрээ биш харин хөдөлмөрийн гэрээний харилцаа үүссэн. Өөрөөр хэлбэл хөдөлмөрийн гэрээний агуулгыг тусгасан гэрээ байгуулан ажилласан. Автомопедыг байгууллагын зүгээс пицца хүргэгч нартаа хангалтаар өгдөг бөгөөд тухайн байгууллагын өмчлөлийн тээврийн хэрэгсэл байдаг. Цагдаагийн байгууллагаас эрүүгийн хэрэгт иргэний хариуцагчаар “М” ХХК-ийг татсан. Компанийг төлөөлж н.Гантулга гэж хүн орсон бөгөөд түүнийг байцаахад “...тухайн авто мопедыг манай байгууллагынх, ...би жолооч бүрт код өгдөг бөгөөд кодын дагуу цалин хөлс бичигдэж, санхүүд очдог” гэж хэлсэн байдаг. Талийгаач осолд ороход унаж явсан мопедыг өмнө н.Цогтбаяр гэж хүн унадаг байсан. Цагдаагийн байгууллагаас н.Цогтбаярын гэрчээр байцаахад “...би мопедыг унаж яваад байгууллагын менежер н.Гантулгад хүлээлгэж өгсөн, н.Гантулга талийгаачид өгсөн. Миний код 33 гэсэн тоотой байсан. н.Гантулга уг мопедыг талийгаачид өгөхдөө 133 гэсэн код өгсөн. Бид кодынхоо дагуу цалин хөлсөө авдаг...” гэсэн гэрчийн мэдүүлэг өгсөн. Үүнээс үзэхэд талуудын хооронд хөдөлмөрийн эрх зүйн харилцаа үүссэн байна. Шүүхээс талийгаач гэр бүлтэй, хүүхэдтэй байсан эсэхийг бүрэн шалгасан. Талийгаачид олгогдох ёстой 36 сарын нөхөн олговрыг хохирогчийн ар гэр буюу ээж нь авах ёстой тул Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 97 дугаар зүйлийн 97.1.2-т заасны дагуу нөхөн төлбөрт 53 251 560 төгрөгийг “М” ХХК-иас нэхэмжилж байна гэжээ.

Хариуцагчаас шүүхэд болон хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.С нь тус компанид 2014 онд түр хугацаагаар ажиллаж байхдаа ажлын хариуцлагагүй байдал гаргаж ажлаа орхиж явсан бөгөөд 2015 онд эргэж ажиллахдаа гэрээ байгуулахаас татгалзан, 2015 оны 07 дугаар сарын 29-ний өдрөөс 08 дугаар сарын 13-ны хооронд сар хүрэхгүй хугацаанд түр хугацаагаар хүргэлтийн ажил гүйцэтгэсэн байдаг. Бидний зүгээс хүргэлтийн үйлчилгээнд мопедоор үйлчилдэг жолооч нартай “Автомопед түрээслэх гэрээ” байгуулж, аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа өгч ажилладаг бөгөөд гэрээ байгуулагч нь мопедыг өөрийн нэр дээр шилжүүлэх нөхцөлтэйгээр лизингээр гэрээлж, пицца хүргэлтийн үйлчилгээг гүйцэтгэдэг. Хохирогч Б.С нь богино хугацаанд, түр ажиллахаар компанийн менежер А.Гантулгаас “хэдэн хоног мөнгө хийх хэрэгтэй байна, гэрээ байгуулмааргүй байна” гэж гуйн, тус компанийн хүргэлтийн жолооч н.Цогтбаярын нэр дээр гэрээтэй мопедыг компанийн албан ёсны зөвшөөрөлгүйгээр авч, хүргэлтийн үйлчилгээнд явсан. Хөдөлмөрийн гэрээний харилцаа бус хамтран ажиллах гэрээгээр жолооч өөрийн хувийн автомашинаар, эсвэл мопед лизингээр авах нөхцөлтэйгээр бүтээгдэхүүн хүргэх үйлчилгээг гүйцэтгэдэг тул Хөдөлмөрийн хуулийн 97 дугаар зүйлийн 97.1.2-т заасан нөхөн төлбөрийг шаардах хууль зүйн үндэслэлгүй. Хүргэлтийн жолооч нар өөрсдийн автомашин, мопедны засвар үйлчилгээ, техникийн бүрэн бүтэн байдал, шатахуун түлшийг 100 хувь хариуцан хамтран ажиллах гэрээний үндсэн шаардлага, эрх үүргийг хүлээж энэхүү харилцаанд оролцдог тул хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах боломжгүй байдаг. Хөдөлмөрийн хуулийн ажил олгогчид ногдуулдаг хариуцлагыг нэхэмжлэлийн шаардлага болгосон нь үндэслэлгүй. Нөгөө талаар энэхүү хэрэгт “М” ХХК-ийн гэм буруугийн шинж нотлогдоогүй, хохирогчид шууд санаатай гэм хор, хохирол учруулсан гэж тогтоогдохгүй байхад ийнхүү нөхөн төлбөр шаардаж буй нь хууль зүйн хувьд үндэслэлгүй шаардлага гэж үзэж байна. Засгийн газрын 269 дүгээр тогтоолоор батлагдсан “Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогыг судлан бүртгэх дүрэм”-ийн 3.2, 1.9, 3.16-д тус тус зааснаас үзэхэд хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллаагүй ажил, үүрэг гүйцэтгэгчийн осолтой холбоотой ОМ буюу үйлдвэрлэлийн ослын акт, дүгнэлтийг ажил олгогч гаргадаггүй, зам тээврийн осолтой холбоотой үйлдвэрлэлийн осолд манай компани ОМ гаргах эрхгүй болох нь тодорхой тогтоогдож байгаа. Түүнчлэн тухайн осолтой холбоотой ослын дүгнэлтийг 21 хоногийн дотор судлах хуулийн хугацаа нь ч өнгөрсөн. Хэрвээ энэ тохиолдол нь зам тээврийн осол биш байсан бол бидний зүгээс нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийж холбогдох акт, дүгнэлтийг гаргахад татгалзах зүйлгүй байсан. Гэтэл дээр дурдсан Засгийн газрын тогтоолын заалтуудын дагуу зам тээврийн осол болон хөдөлмөрийн гэрээнээс бусад гэрээний дагуух үйлдвэрлэлийн ослын бүртгэл, дүгнэлтийг гаргах этгээд нь холбогдох төрийн байгууллагын комисс, ажилтан байгаа тул нэхэмжлэгч нь тэдгээрт хандах ёстой байсан гэж үзэж байна.

Үйлдвэрлэлийн ослын даатгал, тэтгэмжийн асуудал бол компаниас шууд гардаг төлбөр биш, улсын нийгмийн даатгалын сангаас төлөгддөг асуудал бөгөөд манай компани нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлдээ дурдсанчлан ОМ буюу үйлдвэрлэлийн ослын акт, дүгнэлтийг гаргахаас зайлсхийж, хугацаа хожсон, хохирогчийг чирэгдүүлж, залхаасан зүйл байхгүй. Тухайн өдөр Б.С нь зам тээврийн осолд өртөхдөө ажил үүргээ гүйцэтгэж яваагүй, хөдөлмөрлөх үүргээ биелүүлээгүй байсан гэж үзэж байгаа. “М” ХХК-ийн хүргэлтийн жолооч нарын мөрдөж ажиллах журмын 14-т “Хүргэлтийн жолооч нь тухайн өдрийн тээвэрлэн хүргэсэн бүтээгдэхүүнийхээ тооцоог ямар ч тохиолдолд тэр өдөртөө багтаан заавал хийж байна. Энэхүү заалтыг зөрчсөн тохиолдолд “Хамтран ажиллах гэрээ”-г цуцлах хүртэл шат дараалсан арга хэмжээг авна”, 3.5-д “Касстай тооцоо нийлж гарын үсгээр баталгаажуулснаар тухайн өдрийн ажил дуусах ба ажлаас бууж буй эсэхээ ээлжийн ахлахад албан ёсоор мэдэгдэж хасалт хийлгэн бүртгүүлнэ” гэж тус тус заасан. Б.С нь осол болсон өдөр 23 цагт хүргэлтийн үйлчилгээ хийгээд тухайн өдрийн нийт орлого болох 138 500 төгрөгийг компанид тушаах ёстой байтал тушаахгүйгээр “Өргөө” кино театрын уулзвар буюу осол гарсан газрын зүг явсан байдаг. Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2016 оны 01 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 90 дүгээр шийтгэх тогтоолын тогтоох хэсгийн 1-д “Б.Ганбаяр нь ...гэмт хэрэг үйлдэж бусдын амь насыг хохироосон гэм буруутайд тооцсугай”, мөн уг шийтгэх тогтоолын 9 дүгээр хуудсанд “Амь хохирогч Б.Сийн ажил олгогч “М” ХХК-иар үйлдвэрлэлийн ослын акт гаргуулах, сэтгэл санааны хохирол гаргуулах тухай нэхэмжлэлийг эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаанаар хянан шийдвэрлэх үндэслэлгүй байна. ...дээрх хохирлуудын асуудлыг энэ хуралдаанаар шийдвэрлэх боломжгүй” гэж тус тус тэмдэглэсэн. Энэ нь хохирогч Б.Сийн амь нас хохирсонд зам тээврийн осол гаргасан Б.Ганбаяр шууд гэм буруутай болохыг, мөн “М” ХХК гэм хор учруулсан гэх үндэслэлгүй болохыг баталгаажуулж байгаа юм. Хохирогч Б.С нь “М” ХХК-ийн хүргэлтийн жолооч нарын мөрдөж ажиллах журмын 1.4-т заасныг зөрчиж, тухайн үед хамгаалах хэрэгслийг зүүгээгүй явсан өөрийнх нь гэм буруугийн асуудлыг энд мөн анхаарах шаардлагатай. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 18.2-т зааснаар ажил, хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэн, ажилтан нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага, стандарт, дүрэм, технологийн горимыг чанд мөрдөх; ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслийг зориулалтын дагуу хэрэглэх; өөрийгөө болон бусдыг аюул, эрсдэлд учруулахгүй байх; ажил олгогчийн зүгээс хууль тогтоомжийн хүрээнд нийцүүлэн тавьсан хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлагыг биелүүлж ажиллах үүрэгтэй байдаг. Б.С хамгаалах каскийг зүүж явах үүргээ биелүүлээгүй нь компанийн жолооч нарын мөрдөх журмыг зөрчсөн гэж үзэх үндэстэй. Компанийн “Автомопед түрээслэх гэрээ”-нд “Түрээслэгч нь түрээсийн мопедийг ашиглахдаа хамгаалалтын каск, хүргэлтийн үйлчилгээний хантааз, цүнхийг заавал ашиглах үүрэгтэй. Жолоочийн хариуцлага болон замын хөдөлгөөний үндсэн дүрмийг мөрдөж ажиллана, гарсан зөрчил болон аваар осолтой холбоотой асуудлыг түрээслэгч тал бүрэн хариуцах үүрэгтэй” гэж, мөн Б.Стой 2014 онд байгуулж байсан “Хамтран ажиллах гэрээ”-нд “Хүргэлтийн жолооч нь компанийн дотоод журам, хүргэлтийн жолоочийн мөрдөх журмыг хатуу мөрдөж ажиллах үүрэгтэй”, “Хүргэлтийн баримтан дээрх үнийн дүнг өөрчлөх, засварлах эрхгүй ба захиалгын дагуу хүргэсэн бүтээгдэхүүний төлбөр тооцоог тухайн өдөрт нь багтаан хийх үүрэгтэй” гэсэн заалтууд байдаг. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийн тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт “Даатгуулагч хөдөлмөрлөх үүргээ гүйцэтгэвэл зохих хугацаанд дур мэдэн өөр ажил гүйцэтгэх болон ажлын байраа орхиж яваад, түүнчлэн согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис хэрэглэсний болон хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны горимыг санаатай зөрчсөний улмаас осолд өртсөн, гэмт хэрэг үйлдэх үедээ өөрийн биед гэмтэл учруулсан нь нотлогдсон тохиолдолд түүнд энэ хуульд заасан тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр олгохгүй” гэж заасан байна. Тодруулбал, нэхэмжлэгч Д.Равдангийн нэхэмжлэл нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 62 дугаар зүйлд заасан бүрдүүлбэрийг хангахгүй байгааг шүүх анхаарч үзнэ гэж итгэж байна. “М” ХХК-ийн зүгээс хохирогч Б.Сийг осолд орсонд гүнээ харамсаж буйгаа албан ёсоор илэрхийлж, ар гэрт нь сэтгэлийн хандив болгон 200 000 төгрөгийг хүлээлгэн өгсөн. Нөгөө талаар, энэ хэрэг явдлаас шалтгаалан манай компани ч өөрөө хохирсон бөгөөд талийгаачид болсон явдлыг хүндэтгэж үзээд, энэ хохирлын талаар нэхэмжлээгүй. Үйлдвэрлэлийн ослыг бид бүртгэхгүй. Үйлдвэрлэлийн ослыг манайх бүртгэх ёстой байсан боловч тухайн осол ажлын байранд болоогүй. Уг зам тээврийн ослыг Замын цагдаагийн газар хариуцаж бүртгэх ёстой байсан. Манайх ослын акт тогтоох субъект биш. Нэхэмжлэгч тал гомдол гаргах ёстой байсан бол замын цагдаагийн газрын байцаагчтай ярих байсан. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 102/ШШ2017/00900 дугаар шийдвэрээр Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 97 дугаар зүйлийн 97.1, 97.1.2, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1.15 дахь хэсгүүдэд заасныг баримтлан хариуцагч “М” ХХК-иас 36 150 408 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Д.Бт олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 17 101 152 төгрөгт холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгч улсын тэмдэгтийн хураамж төлөхөөс чөлөөлөгдсөнийг дурдаж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д заасныг баримтлан хариуцагчаас 338 702 төгрөгийг гаргуулан улсын орлогод оруулж шийдвэрлэжээ.

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 06 дугаар сарын 21-ний өдрийн 1428 дугаар магадлалаар Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 102/ШШ2017/00900 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, дахин шийдвэрлүүлэхээр мөн шүүхэд буцааж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3 дахь хэсэгт зааснаар хариуцагч “М” ХХК давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 338 702 төгрөгийг шүүгчийн захирамжаар буцаан олгож гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Равдангаас хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо: хариуцагчаас Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 102/ШШ2017/00900 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давах гомдол гаргаж Н.Батзориг шүүгчид хуваарьлагдсан. Ингээд давах гомдлыг шийдвэрлэх шүүх хурал 2017 оны 06 дугаар сарын 21-ний өдөр болж шийдвэрлэгдсэн. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 1428 дугаар магадлал гарч анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож дахин шийдвэрлэхээр буцаасан. Мөн энэ магадлалын хянавал хэсэгт “гэтэл нэхэмжлэгч нь Б.Сийн нас барсан шалтгааныг үйлдвэрлэлийн осол мөн болохыг тогтоолгох тухай бие даасан нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргаагүй байхад шүүх “ажилтан Б.С “М” ХХК-ийн хүлээн авсан захиалгыг хүргэж өгөөд буцаж явах замдаа амь насаа алдсан үйл явдлыг “үйлдвэрлэлийн осол” гэж дүгнэсэн байна. Шүүхийн шийдвэрийн тогтоох хэсэгт үйлдвэрлэлийн осол тогтоогдсон талаар заагаагүй атлаа Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 97 дугаар зүйлийн 97.1.2-т заасныг хэрэглэсэн нь буруу болжээ. Б.Сийн нас барсан шалтгаан үйлдвэрлэлийн осол гэж тогтоогдсон тохиолдолд хуулийн заалтыг хэрэглэх ёстойг шүүх анхаараагүй байна” гэжээ. Гэтэл Баянгол дүүргийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 102/ШШ2017/00900 дугаар шийдвэрийн үндэслэх нь хэсэгт “Ажил олгогч “М” ХХК нь осол гарсны дараа Засгийн газраас тогтоосон журмын дагуу үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогын шалтгааныг тогтоох акт, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий орон тооны бус комиссыг байгуулж ажиллуулаагүйн улмаас ажилтан Б.Сийг үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн эсэхийг тогтоогоогүй, акт дүгнэлт гаргах хугацааг өнгөрүүлсэн байх тул ажилтны гэр бүлийн гишүүн шүүхэд хандсан нь дээрх хуулийн заалттай харшлаагүй байна” гэжээ. Энэ нь анхан шатны шүүх биелүүлэх ёстой үүргээ биелүүлэхгүй санаатайгаар зайлсхийснийг тогтоож өгсөн. Хохирогч нэхэмжлэгч бидний зүгээс маш тодорхой нэхэмжлэлийн шаардлагыг “М” ХХК-д хоёр жил шахуу удаа дараа гаргаж байгаа. Энэ шаардлагад Монгол улсын Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн, 29.2-т “Ажил олгогч нь үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого гарах бүрд Засгийн газраас тогтоосон журмын дагуу осол, хурц хордлогыг тогтоох, судлан бүртгэх үүрэгтэй бөгөөд осол, хурц хордлогын шалтгааныг тогтоох акт, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий орон тооны бус байнгын комиссыг байгуулж ажиллуулна”, Монгол улсын Засгийн газрын 269 дүгээр тогтоол, Үйлдвэрлэлийн осол хурц хордлогыг судлан бүртгэх дүрмийн 2 дугаар зүйл Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогыг судлан бүртгэх, 2.1-т “Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 4.1-д заасан хөдөлмөр эрхлэгч иргэн үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогод дараах тохиолдолд өртсөний улмаас гэмтсэн, өвчилсөн, эсхүл амь насаа алдсан бол акт тогтооно, 2.1.5-д “Ажилтан ажилдаа ирэх, буцах зам (ажлын байр болон ажилтай холбоотой сургалтанд оролцож байгаа, түр болон байнга оршин суудаг газар, голлон хооллодог, цалингаа авдаг газрын хооронд) -даа бүх төрлийн тээврийн хэрэгсэл, ердийн хөсгөөр буюу явган явж байх үед” гэж заасны дагуу ослыг судлан бүртгэж акт дүгнэлтээ гаргаж өгөхийг, хуульд заасан үүргээ биелүүлэхийг шаардсан. Хуульд заасан үүргээ биелүүлэхгүй зайлсхийж хөөн хэлэлцэх хугацааг дуусгах гэж, талийгаач хохирогч, түүний ээж хоёр дүү нарын эрх ашгийг ноцтойгоор зорчиж байсан тул арга буюу бид Монгол улсын Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай 29 дүгээр зүйлийн 29.5-д “Ажил олгогч нь энэ зүйлийн 29.1, 29.2-т заасан үүргээ биелүүлээгүй, эсхүл үйлдвэрлэлийн осол гарсан, хурц хордлогод өртсөн дүгнэлтийг иргэн, ажилтан зөвшөөрөхгүй бол гомдлоо мэргэжлийн хяналтын байгууллага болон шүүхэд гаргаж холбогдох хуулийн дагуу шийдвэрлүүлнэ” гэж заасны дагуу маш тодорхой ойлгомжтой нэхэмжлэл гаргасан. Бид шүүхэд нэхэмжлэл гаргахаасаа өмнө энэ хэрэг цагдаагийн байгууллагад шалгагдаж байхад нь Цагдаагийн байгууллагаар ОМ тогтоолгох хүсэлтийг гаргахад, Цагдаагийн байгууллага нь Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газарт, Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газарт албан бичгээр шинжээч томилох тогтоол гаргасан. Гэтэл мэргэжлийн хяналтын байгууллагуудаас “М” ХХК нь ослыг актыг бүртгэж, мэргэжлийн хяналтын байгууллагад мэдэгдэх үүрэгтэй гэсэн хариуг өгсөн. Бас би иргэнийхээ хувьд Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газарт хандан Ом тогтоолгох хүсэлт гаргахад мөн л “М” ХХК нь ослыг актыг бүртгэж, мэргэжлийн хяналтын байгууллагад мэдэгдэх үүрэгтэй тэгсний дараа л мэргэжлийн хяналтын байгууллага дүгнэлтээ гаргана гэж байсан. Бид Монгол улсын Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай 29 дүгээр зүйлийн 29.5-д “Ажил олгогч нь энэ зүйлийн 29.1, 29.2-т заасан үүргээ биелүүлээгүй, эсхүл үйлдвэрлэлийн осол гарсан, хурц хордлогод өртсөн дүгнэлтийг иргэн, ажилтан зөвшөөрөхгүй бол гомдлоо мэргэжлийн хяналтын байгууллага болон шүүхэд гаргаж холбогдох хуулийн дагуу шийдвэрлүүлнэ” гэсний дагуу Мэргэжлийн хяналтын байгууллагууд, Цагдаагийн байгууллагад хандаад ч “М” ХХК нь нь эс үйлдлээ гарган биднийг хохироосоор байсан тул арга буюу хуульд зааснаар эцсийн байгууллага болох шүүхэд хандсан. Гэтэл Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 1428 дугаар магадлалын хянавал хэсэгт “гэтэл нэхэмжлэгч нь Б.Сийн нас барсан шалтгааныг үйлдвэрлэлийн осол мөн болохыг тогтоолгох тухай бие даасан нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргаагүй...” гэсэн байгаа бөгөөд хуулинд эхлээд “Нас барсан шалтгааныг үйлдвэрлэлийн осол мөн болохыг тогтоолгох тухай бие даасан нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргана” гэж заасан ямар ч хуулийн заалт байхгүй байна. Бидний гомдол нэхэмжлэл нь “М” ХХК нь ослын акт дүгнэлтийг гаргаж өгөхгүй байгаа эс үйлдэл, түүний үр дагавраас үүдэн гарч гэм хорыг шийдвэрлүүлж байгаа гомдол юм. Мөн 2017 оны 06 дугаар сарын 21-ний өдөр болсон давах гомдлыг шийдвэрлэх шүүх хурал завсарласны дараа, оролцогч талуудад шүүхийн шийдвэрийг Ж.Оюунтунгалаг ерөнхий шүүгч сонсгохдоо гурван асуудлыг үндэслэж шүүхээс буцааж байна гэж сонсгосон. Гэтэл Нийслэлийн иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 1428 дугаар магадлалд шүүгч нараас бидэнд сонсгосон гурван асуудал дурдсаны нэг асуудал нь энэ магадлалын хянавал хэсэгт бичигдсэн байна. Иймд бид шүүх хурлын бичлэгийг үзэж бидэнд сонсгосон гурван үндэслэлийн магадлалд бичигдээгүй байгаа хоёр үндэслэлийг шүүх хурлын бичлэгээс үзэж баталгаажуулсны дараа гомдол саналаа гаргах болно. Иймд давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж өгнө үү гэжээ.

                                                                        ХЯНАВАЛ:

Давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж шийдвэрлэв.

Нэхэмжлэгч Д.Б нь хариуцагч “М” ХХК-д холбогдуулан Б.С нь ажил үүргээ гүйцэтгэх явцад үйлдвэрлэлийн осолд орсон тул Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасан нөхөн төлбөр 53 251 560 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж, хариуцагч “... Б.С нь тус байгууллагад хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллаагүй тул зөвшөөрөхгүй...” гэж маргажээ.

Анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагын заримыг хангаж, хариуцагч “М” ХХК-иас 36 150 408 төгрөгийг гаргуулан, нэхэмжлэлийн шаардлагын үлдэх хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн байна.

Давж заалдах шатны шүүх “...анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийн шаардлага, үндэслэлийг зөв тодорхойлж чадаагүй, нэхэмжлэгч үйлдвэрлэлийн осол мөн болохыг тогтоолгох тухай нэхэмжлэл гаргаагүй байхад энэ асуудлыг шийдвэрлэсэн нь хэрэглэх ёстой хуулийг хэрэглээгүй...” гэж дүгнэн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 168 дугаар зүйлийн 168.1.1.-д зааснаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцааж шийдвэрлэжээ.

Давж заалдах шатны шүүхийн магадлал хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хангаагүй байна.

Нэхэмжлэгч Д.Б-ынитгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Равдангаас: “... хариуцагч “М” ХХК нь осол гарсныг тогтоох хуульд заасан үүргээ биелүүлэхгүй байсаар ослын талаар дүгнэлт гаргах 6 сарын хугацааг өнгөрүүлсэн тул Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.5.-д заасны дагуу үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн эсэхийг тогтоолгож, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 97 дугаар зүйлийн 97.1.2.-т заасан нөхөн төлбөрийг гаргуулахаар нэхэмжилсэн байхад давж заалдах шатны шүүх үйлдвэрлэлийн осолд тооцуулах шаардлага гаргаагүй” гэж дүгнэсэн нь нэхэмжлэлийг зөв тодорхойлоогүй, энэ үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгосон нь хуульд нийцээгүй байна.

Иймд магадлалыг эс зөвшөөрсөн нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангаж, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгох нь зүйтэй.

Хэрэгт авагдсан баримтаар Б.С нь “М” ХХК-д 2015 оны 07 дугаар сарын 29-нөөс захиалга хүргэгчээр ажилласан, 2015 оны 08 дугаар сарын 13-ны шөнө 23 цаг 17 минутад сүүлчийн захиалгаа хүргээд гэртээ харих замдаа 23 цаг 40 минутын үед зам тээврийн осолд өртөж, амь нас нь хохирсон үйл баримт тогтоогджээ.

Ажил олгогч “М” ХХК нь Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.2.-т заасан “Ажил олгогч нь үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого гарах бүрд Засгийн газраас тогтоосон журмын дагуу осол, хурц хордлогыг тогтоох, ...” үүргээ биелүүлээгүй тул нэхэмжлэгч нь хохирогч Б.Сийг үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн эсэхийг тогтоолгуулахаар шаардсан нь хуулийн 29.5. дахь зохицуулалтыг зөрчөөгүй байна.

Нэхэмжлэгчийн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 97 дугаар зүйлийн 97.1.2.-т заасан нөхөн төлбөр авах шаардлагын үндэслэл нь хохирогч үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн эсэх нь тогтоогдсон байх шаардлагатай тул шийдвэрийн тогтоох хэсэгт үйлдвэрлэлийн ослыг тогтоосон заалт бичих шаардлагагүй.

Анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагыг үндэслэл бүхий тодорхойлж, үйл баримтад дүгнэлт хийсний үр дүнд хэрэгт авагдсан баримтыг тухайн хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой, эргэлзээгүй талаас нь үнэлж, Б.С,  “М” ХХК-иудын хооронд хөдөлмөрийн эрх зүйн харилцаа үүссэн, тэрээр үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн гэж дүгнэсэн нь үндэслэлтэй байна.

Шүүх 2015 оны 08 дугаар сарын 13-ны 23 цаг 17 минутад Б.С нь сүүлийн захиалгаа хүргээд гэр рүүгээ харьж явах замд зам тээврийн осолд өртсөнийг үйлдвэрлэлийн осол гэж тогтоож, улмаар Хөдөлмөрийн тухай хуульд зааснаар нөхөн төлбөр гаргуулахаар шийдвэрлэхдээ Б.Сийн ажиллаж байсан хугацаандаа авсан цалингийн хэмжээг үндэслэн 1 сарын дундаж цалингийн хэмжээг тогтоож, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 97 дугаар зүйлийн 97.1.2.-т зааснаар 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний нөхөн төлбөрийг 36 150 408 төгрөгөөр тооцож, нэхэмжлэлийг энэ хэмжээгээр хангаж, үлдэх хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь Хөдөлмөрийн тухай хууль, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль, Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогыг судлан бүртгэх дүрмийг холбогдох зохицуулалтыг зөв тайлбарлан хэрэглэсэн байх тул шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 116 дугаар зүйлийн 116.2.-т заасан  шаардлагад нийцсэн байна.

Дээрх үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн гомдлыг хангаж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

    Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.3.-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ НЬ:

1. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 06 дугаар сарын 21-ний өдрийн 1428 дугаар магадлалыг хүчингүй болгож, Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 102/ШШ2017/00900 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээсүгэй.

2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.1.-д зааснаар нэхэмжлэгч нь улсын тэмдэгтийн хураамж төлөхөөс чөлөөлөгдсөнийг дурдсугай.

ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН                                 Х.СОНИНБАЯР       

ШҮҮГЧ                                                            Х.ЭРДЭНЭСУВД