З.Б-ын нэхэмжлэлтэй

иргэний хэргийн тухай

Монгол Улсын Дээд шүүхийн шүүгч Б.Ундрах даргалж, шүүгч Г.Алтанчимэг, Ц.Амарсайхан, Г.Цагаанцоож, Х.Эрдэнэсувд нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн

2017 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдрийн 184/ШШ2017/01181 дүгээр шийдвэр

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн

2017 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдрийн 1537 дугаар магадлалтай

З.Б-ын нэхэмжлэлтэй

Ж.Ч-т холбогдох

Нэхэмжлэгч З.Б-ын хариуцагч Ж.Ч-т холбогдуулан автомашин өмчлөлд шилжүүлсэн хэлцлийг хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцуулах үндсэн нэхэмжлэлтэй

Зээлийн гэрээний үүрэгт 1 500 000 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ц-ний гомдлоор

шүүгч Х.Эрдэнэсувдын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ц, хариуцагчийн өмгөөлөгч Ц.Т, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Э.Б нар оролцов.

Нэхэмжлэгчээс шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ болон итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Ж.Ч нь 2015 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдөр С.Атарбаясгаланд 1 500 000 төгрөг зээлсэн. Уг зээлийг авсан С.Ань тухайн үед “Атарбаясгалан зам” ХХК-ийн захирал байсан бөгөөд надад уг хүнээс мөнгө зээлж байгаа тул чиний автомашиныг нэр дээр нь түр шилжүүлье гэсэн. Би Ж.Чын нэр дээр автомашин түр шилжих юм байна, барьцааны гэрээ юм байна гэсэн ойлголттой өөрийн компанийн захирлын үгнээс зөрж чадалгүй нэр шилжүүлсэн. Гэвч Ж.Ч нь өөрийн нэр дээр автомашиныг түр шилжсэн гэж үзэхгүйгээр одоо энэхүү автомашиныг 1 500 000 төгрөгийн зээлийн төлбөртөө шилжүүлэн авсан тул зарна гэсэн шаардлага тавьж байна. Өөрийн автомашиныг бусдын өмчлөлд шилжүүлэх гэрээг хийж, бусдын зээлсэн 1 500 000 төгрөгийн оронд өөрөө ч мэдэхгүйгээр шилжүүлэх үйлдэл хийсэн. Иймд Ж.Ч-т автомашины өмчлөлийг шилжүүлсэн хэлцлийг Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.3-т заасан үндэслэлийн дагуу хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцож өгнө үү. Гэрээг заавал бичгээр хийх ёстой байтал зохигчид уг хуулийн заалтыг зөрчсөн. Сөрөг шаардлагын хувьд хариуцагч нь зээлийн гэрээгээр 1.5 сая төгрөг нэхэмжилж байгаа нь үндэслэлгүй. Тус 1.5 сая төгрөгийн зээлдэгч нь З.Б биш С.Атарбаясгалан. Зээлийн гэрээг Ж.Ч, С.А хийсэн бөгөөд З.Б-ын данс руу шилжүүлсэн мөнгийг С.Аавсан юм. Ж.Ч нь С.Атарбаясгалангаас мөнгөө нэхэмжлэх эрх нь нээлттэй байгаа. Иймд зээлийн гэрээг халхавчилсан “автомашиныг өмчлөлд шилжүүлэх” хэлцлийг хүчин төгөлдөр бусд тооцож, сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч Ж.Ч шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар, сөрөг нэхэмжлэлдээ: З.Б нь өөрийн нэр дээр байх Верна маркийн УНС24-41 улсын дугаартай автомашинаа миний нэр дээр сайн дураараа шилжүүлж, надаас 1 сарын хугацаатай 1 500 000 төгрөгийг зээлж авсан. Зээлийг төлж дуусгаад машинаа өөрийн нэр дэр буцаан шилжүүлэх аман хэлцэл хийсэн юм. Гэтэл тэрээр миний нэр дээр автомашинаа шилжүүлсэн хэлцлээ хүчин төгөлдөр бусд тооцуулахаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргасныг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Миний бие нь 2015 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдөр З.Б-ын ХААН банк дахь 5606009250 тоот дансанд 1 500 000 төгрөг шилжүүлсэн. С.Агэдэг хүнд мөнгө зээлдүүлээгүй. Зээлж авсан 1 500 000 төгрөгийг одоо болтол надад өгөөгүй байгаа бөгөөд өгсөн тохиолдолд би машиныг нь түүний нэр дээр нь шилжүүлнэ. Нэхэмжлэгч нь уг автомашинаа одоо хүртэл өөрөө эзэмшиж ашиглаж байгаа. Иймээс З.Боос 1 500 000 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү. Мөнгөө авсан тохиолдолд автомашины нэрийг шилжүүлэхэд татгалзах зүйлгүй гэжээ.

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдрийн 184/ШШ2017/01181 дүгээр шийдвэрээр Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.8 дахь хэсэгт заасныг баримтлан “Автомашин эзэмших эрх шилжүүлэх хэлцлийг хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцож, Иргэний хуулийн 281 дүгээр зүйлийн 281.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгч З.Боос 1 500 000 төгрөг гаргуулан хариуцагч Ж.Ч-т олгож, Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5 дахь хэсэгт заасныг баримтлан хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн тал болох хариуцагч Ж.Ч-т 24-41 УНС улсын дугаартай Accent Verna маркийн тээврийн хэрэгслийг эзэмших эрхийг Ж.Болдын нэр дээр шилжүүлэхийг даалгаж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т зааснаар хариуцагчаас 39 000 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгчид, нэхэмжлэгчээс 38 950 төгрөг гаргуулж хариуцагчид олгож, нэхэмжлэгч, хариуцагч нараас урьдчилан төлсөн улсын тэмдэгтийн хураамжийг улсын орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэжээ. 

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдрийн 1537 дугаар магадлалаар Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдрийн 184/ШШ2017/01181 дугаар шийдвэрийн удирдлага болгосон хэсгийн “115.2.2” гэснийг “115.2.1” гэж, 1 болон 2 дахь заалтыг нэгтгэн 1 гэж дугаарлаж “Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5, 281 дүгээр зүйлийн 281.1 дэх хэсэгт зааснаар хүчин төгөлдөр бус хэлцлийн тал болох хариуцагч Ж.Ч-т 24-41 УНС улсын дугаартай Аксент верна /аccent Verna/ маркийн тээврийн хэрэгслийг эзэмших эрхийг Ж.Болдын нэр дээр шилжүүлэхийг даалгаж, нэхэмжлэгч З.Боос 1 500 000 төгрөг гаргуулан хариуцагч Ж.Ч-т олгосугай” гэж, 3 дах заалтыг 2, 4 дэх заалтыг 3 гэж тус тус өөрчлөн, шийдвэрийн бусад заалтыг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 164 дүгээр зүйлийн 164.5 дахь хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Цэнгүүний давж заалдах гомдолд гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 38 950 төгрөгийг улсын төсөвт хэвээр үлдээж шийдвэрлэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ц-нээс хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо: анхан болон давж заалдах шатны шүүхээс хариуцагчийн гаргасан сөрөг нэхэмжлэлийг хангаж шийдвэрлэхдээ “...талуудын хооронд зээлийн гэрээ байгуулагдсан ...нэгэнт өмчлөлдөө шилжүүлэн авсан 1 500 000 төгрөгийг цааш дамжуулан бусдад зээлдүүлсэн гэх нэхэмжлэгчийн тайлбар талуудын хооронд зээлийн гэрээний харилцаа үүссэнийг үгүйсгэх үндэслэл болохгүй. ... Ж.Ч-ын тодорхойлтоор ...С.А, Ж.Ч нарын хооронд зээлийн гэрээний харилцаа үүссэн гэж үзэх боломжгүй...гэж дүгнэсэн нь хэрэгт авагдсан баримтанд нийцээгүй үндэслэлгүй дүгнэлт болсон гэж нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хувьд үзэж байна. Зөвхөн хариуцагчаас нэхэмжлэгчийн дансанд 1 500 000 төгрөг шилжүүлсэн үйл баримтаар талуудын хооронд Иргэний хуулийн 281 дүгээр зүйлд заасан зээлийн гэрээ байгуулагдсан гэж үзэх үндэслэл байхгүй. Иргэний хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1-д зааснаар “Хүсэл зоригийн илэрхийлэл нь нөгөө тал түүнийг хүлээн авснаар хүчин төгөлдөр болно” гэж заасан. Иймд талуудын хооронд зээлийн гэрээ байгуулах хүсэл зориг буюу гэрээний талуудыг шүүхээс хэрэгт авагдсан нотлох баримтын хүрээнд зөв тодорхойлж үндэслэл бүхий дүгнэлт хийх ёстой. Хариуцагч Ж.Ч нь нэхэмжлэгчийн ажиллаж байсан “А” ХХК-ийн захирал С.А-тай зээлийн гэрээ байгуулж 1 500. 000 төгрөгийг зээлүүлсэн болохоо хэрэг маргаан үүсэхээс өмнө өөрөө тайлбарлаж, өөрийн хүсэл зоригоо илэрхийлсэн бөгөөд энэхүү баримт хэрэгт авагдсан. Мөн С.Агэгч нь Ж.Ч-той зээлийн гэрээний үүргийн барьцаа болгож, нэхэмжлэгчийн автомашиныг хариуцагчийн нэр дээр шилжүүлсэн болохоо тайлбарлан уг зээлийн гэрээний төлбөрийг Ж.Ч-т төлж барагдуулахыг баталсан баримт хэрэгт мөн авагдсан. Иймд шүүх нэхэмжлэгчийг зээлдэгч мөн гэж үзсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй, хэрэгт авагдсан баримтанд нийцээгүй дүгнэлт болсон. Нэхэмжлэгчийн хувьд зөвхөн С.А Ж.Ч нарын хүсэлтийн дагуу зээлийн мөнгийг нь дансаараа дамжуулсан байдаг бөгөөд ямарваа нэгэн байдлаар өөрийн өмчлөлд авч захиран зарцуулаагүй. Шүүх хуралдаанд зөвхөн зээлийн гэрээний талуудын төлбөрийг л дамжуулан өгсөн үйлдэл хийсэн тухайгаа шүүхэд үнэн зөвөөр тайлбарласан. Гэтэл давж заалдах шатны шүүхээс 1 500 000 төгрөгийг цааш бусдад дамжуулан зээлдүүлсэн гэх нэхэмжлэгчийн тайлбар ...” гэж нэхэмжлэгчийн гаргаагүй тайлбарыг хэргийг шийдвэрлэхэд үндэслэл болгосон байна. Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн зарим хэсэг, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалын зарим хэсэгт тус тус өөрчлөлт оруулж, сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Нэхэмжлэгч З.Б Ж.Ч-т холбогдуулан хэлцлийг хүчин төгөлдөр бус гэж  тооцуулах нэхэмжлэл гаргасныг хариуцагч эс зөвшөөрч, зээлийн гэрээний үүрэгт 1 500 000 төгрөг шаардаж сөрөг нэхэмжлэл гаргажээ.

Анхан шатны шүүх үндсэн болон сөрөг нэхэмжлэлийг тус тус хангаж шийдвэрлэсэн,  давж заалдах шатны шүүх анхан шатны шүүхийн шийдвэрт хууль хэрэглээний өөрчлөлт оруулсан байна. 

Шийдвэр болон магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцааж шийдвэрлэв.

Нэхэмжлэлийн шаардлага тодорхойгүйгээс шүүх хэрэглэх ёстой хуулийг хэрэглээгүй, хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн, хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн эсэх талаар хяналтын шатны шүүхээс дүгнэлт хийх боломжгүй байна.

Тодруулбал, З.Б нь нэхэмжлэлийн үндэслэл болсон гэрээг Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлд зааснаар хүчин төгөлдөр бус гэж үзсэн эсхүл мөн хуулийн 57-60 дугаар зүйлд зааснаар хүчин төгөлдөр бус гэж тооцуулах шаардлага тавьсан эсэх нь ойлгомжгүй  байхад шүүх хэргийг хянан шийдвэрлэсэн нь буруу юм.   

З.Б-ын шаардлага тодорхойгүй байгаа тул зохигчдын хооронд хийгдсэн фидуцийн гэрээ Иргэний хуулийн 235 дугаар зүйлийн 235.5.-д заасан бичгээр хийх шаардлагыг хангаагүй, хуулиар тогтоосон хэлбэрийг зөрчсөн гэж мөн хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.8.-д зааснаар хүчин төгөлдөр бус гэж үзсэнийг шүүх нэхэмжлэлийн хэмжээнд хэргийг хянан шийдвэрлэсэн гэж дүгнэх  боломжгүй. 

Давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэлийн талаар дүгнэлт хийхдээ хэлцэл нь  хуульд зааснаар хүчин төгөлдөр бус байх Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.-т заасан аль үндэслэлд хамаарах талаар дүгнэлт хийгээгүй атлаа хүчин төгөлдөр бус байх хэлцлийн үр дагаврыг зохицуулсан мөн зүйлийн 56.5 дахь хэсгийг баримтлан шийдвэрт өөрчлөлт оруулсан нь  ойлгомжгүй буюу магадлал хууль ёсны байх шаардлагыг хангаагүй байна.  

Түүнчлэн, шүүх сөрөг нэхэмжлэлтэй холбоотой гаргасан нэхэмжлэгчийн тайлбар,  нотлох баримтыг үнэлээгүй, ач холбогдол бүхий дүгнэлт хийгээгүй байх тул энэ талаар хяналтын шатны шүүхэд гаргасан нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гомдол үндэслэл бүхий байна.

Анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийг тодруулаагүй хэргийг хянан шийдвэрлэсэн байхад давж заалдах шатны шүүх шийдвэрт өөрчлөлт оруулсан нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 168 дугаар зүйлийн 168.1.1.-д нийцээгүй буюу хяналтын  шатны шүүхээс хэрэгт авагдсан баримтын хүрээнд хэргийг эцэслэн шийдвэрлэх боломжгүй тул шийдвэр, магадлалыг хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцаав.

    Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.5.-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ НЬ:

1. Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдрийн 184/ШШ2017/01181 дүгээр шийдвэр, Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдрийн 1537 дугаар магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцаасугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3.-т зааснаар хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 38 950 төгрөгийг Б.Ц-д шүүгчийн захирамжаар буцаан олгосугай.

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                    Б.УНДРАХ

ШҮҮГЧ                                                          Х.ЭРДЭНЭСУВД